In Memoriam: Marcus Bakker (1923-2009)

Op afgelopen Kerstavond is overleden Marcus Bakker, een van Nederlands meest vooraanstaande nog levende Communisten. Bakker was als parlementair leider van de CPN alom bekend om zijn vlijmscherpe retoriek, humoristische kritieken en zijn herhaaldelijke waarschuwingen tegen de toenemende mate waarin Nederland zich ontwikkelde als een vazalstaat van de Verenigde Staten.(1) Hij speelde ook een belangrijke rol als CPN-leider bij de totstandkoming van een algemeen discriminatieverbod in de Nederlandse Grondwet, bij het verzet tegen de Viëtnamoorlog in Nederland en dat tegen de plaatsing van kruisraketten, en de onafhankelijkheid van Indonesië.

Bakker, altijd een moedig man, werd lid van de CPN nog in het midden van de Tweede Wereldoorlog, toen zulks een levensgevaarlijke stap was. Hij werkte als distributeur voor het verzet en colporteerde met het partijblad, De Waarheid.(2) Later werd hij er zelf redacteur van, en daarmee de tweede man van de partij, achter de onbetwiste leider Paul de Groot, die de steun van de Sovjetunie genoot. Bakker werd gekozen tot Kamerlid in 1956 en zou dit blijven tot 1982. Door de loop van de tijd veranderden zijn standpunten wel wat – hij had later enige aarzelingen over de overbekende agressieve manier waarop critici binnen de partij behandeld werden tijdens de moeilijke jaren van het Communisme rond en na de oorlog.(3) Ook bewoog onder zijn leiding de CPN meer in de richting van het zogenaamd ‘Eurocommunisme’ dat afstand wilde nemen van de Sovjetunie en de geschiedenis van het Communisme en een middenweg tussen dat en de sociaal-democratie probeerde te vinden. Saillant detail was hierbij onder andere zijn expliciete steun voor instellingen die door de links sociaal-democratie van ‘Nieuw Links’, dat indertijd de PvdA domineerde, elitair werden gevonden. Bij de discussie over de mogelijke opheffing van het gymnasium als instituut stelde Bakker (geparafraseerd) dat ‘eindelijk nu arbeiderskinderen ook toegang tot het gymnasium hadden, de PvdA het wilde afschaffen’.

De nieuwe koers van de CPN was echter noch politiek noch electoraal erg succesvol, en na de val van de Berlijnse Muur fuseerde de partij, met steun van Bakker, met PPR en PSP tot ‘GroenLinks’. Deze partij ontwikkelde zich verder en verder in de richting van een links-liberale koers, met als gevolg dat Bakker in 1999 zijn lidmaatschap opzegde toen GroenLinks de NAVO-luchtaanvallen op Servië steunde. Ook heeft hij, ondanks voortdurende druk, nimmer zich laten intimideren om het Communisme als zodanig of zelfs maar de geschiedenis ervan in zijn eigen tijd op te geven of af te doen als kwaadaardig. Hiermee toonde hij dat hij van zijn jeugd tot op hoge leeftijd een consistent en weloverwogen strijder was voor de Communistische zaak. Het is dan ook niet meer dan gepaste eer dat de Tweede Kamer een vergaderzaal naar hem vernoemd heeft.

1), 2) Mark Kranenburg, “Voormalig CPN-voorman Marcus Bakker overleden”. NRC Handelsblad (24 Dec. 2009).
3) “Marcus Bakker overleden”. ANP (24 Dec. 2009).