Benjamin Ferencz: Berecht Bush

NRC Weekblad van 07-13 November 2009 bevat een vraaggesprek met Benjamin Ferencz, die als jurist in het Amerikaanse leger aanklager was bij de berechting van de leiders der Einsatzgruppen na de Tweede Wereldoorlog. Dit proces, reeks van de Nürnberg-processen die volgden op het grote proces van de ‘A’-criminelen van Nazi-Duitsland, droeg in hoge mate bij aan het ontwikkelen van een consistent patroon van internationaal recht, waarbij niet alleen de gedragingen van regeringen en leger/militialeiders tijdens oorlog beoordeelbaar werd aan de hand van internationale normen van civilizatie, maar ook het plegen van agressieve oorlog als zodanig aan de kaak werd gesteld.

Hoewel het in de praktijk erg moeilijk is gebleken om een duidelijke definitie te geven van wanneer een oorlog agressief is, is alleen al de vaststelling van de illegitimiteit van agressieve oorlog een grote vooruitgang, zoals Ferencz uitlegt:

Het belangrijkste resultaat van Neurenberg was dat een agressieve oorlog bestempeld werd als internationale misdaad, terwijl het in de hele geschiedenis een nationaal recht was geweest.

(1) Precies dit illegitimiseren van oorlog als middel om internationale conflicten op te lossen betekent een grote overwinning van vrede, civilizatie en menselijke waardigheid op de feodaal-absolutistische noties van oorlog als recht van de souverein en vanzelfsprekend middel tot vergroten van persoonlijke macht. Ferencz’ bijdrage hieraan is enorm geweest: van de 22 hogere SS-functionarissen, waarvan de meesten intellectuelen waren(2), zijn er door zijn bijdrage 13 ter dood veroordeeld en de rest gevangen gezet.

Het is daarom des te belangrijker wat Ferencz te zeggen heeft betreffende de huidige internationale situatie. Op de vraag die veel door de nieuwe linkse ‘haviken’ en ‘goedbedoelende’ liberalen gesteld wordt, namelijk of oorlogen niet noodzakelijk en gerechtvaardigd zijn in situaties van duidelijke genocide zoals in Rwanda, antwoordt hij terecht ontkennend, en legt in duidelijke bewoordingen uit waarom:

(…) Uiteindelijk vind ik dat je onder alle omstandigheden het recht hoog moet houden. Want als je dat niet doet, dan krijg je uiteindelijk toch chaos. En dat kost nog veel meer mensen het leven.

(3)

En dit is fundamenteel juist. Ongeacht welk kwaad wordt vertegenwoordigd door genocide, deportaties, grootschalige handelingen van repressie jegens hele volkeren, en zo voort, het is absoluut noodzakelijk om verdere oorlog op deze grond te verwerpen tenzij er werkelijk een grote internationale dreiging van uit gaat. Immers, de bedoeling van internationaal- en oorlogsrecht is nu juist om de mensheid te beschermen tegen Hobbes’ bellum omnium contra omnes, en dit doel wordt niet gediend met verdere oorlogen die een al bestaand gruwelijk conflict nog eens verder zouden vergroten in schaal en effect. Daarbij komt nog dat humanitaire redenen van oudsher al zijn gebruikt door imperialisten en exploiteurs om hun eigen oorlogen van winst en dominantie te rechtvaardigen, vaak met de meest primaire morele argumenten. Het is een kwestie van leven of dood voor alle volkeren op aarde, en in het bijzonder de kwetsbare, dat wij zulke imperialistische oorlogen niet aanmoedigen of mogelijk maken. En het argument van ‘humanitaire interventie’ doet precies dat.

Dat wil echter niet zeggen dat we niet juist het internationaal recht tot een wapen van vrede tegen deze zelfde imperialistische oorlogen kunnen maken. Dit suggereert Ferencz zelf ook wanneer hij zegt:

De regering-Bush heeft geprobeerd steun van de Veiligheidsraad te krijgen voor de invasie van Irak, maar dat lukte niet. Dat ze toen toch hebben doorgezet, is een duidelijk geval van agressie.

Kortom, het is juist en gerechtvaardigd, wil het internationaal recht meer zijn dan een dekmantel voor kolonisatie en imperiële dwang, dat ook Bush c.s. en dergelijke regeringen aansprakelijk worden gesteld voor hun handelen. Daarbij is het Internationaal Crimineel Strafhof (ICC) een onmisbaar middel, en het is des te meer veelzeggend dat ook de ‘nieuwe wending’ van de regering-Obama geen enkele verbetering in de Amerikaanse houding jegens dit instituut heeft ingehouden: zij bedreigt en chanteert nog steeds alle deelnemende landen en handhaaft de statutaire oorlogsdreiging jegens Nederland zelf, die op laffe wijze door de regeringspartijen met de mantel der liefde bedekt wordt.

(1) Juurd Eijsvoogel, “Interview Aanklager Benjamin Ferencz”. NRC Weekblad (07-13 Nov. 2009), p. 8.
(2) Ibid., p. 7, 9.
(3) Ibid., p. 8.