Studenten onder druk door crisis?

Als gevolg van de heersende economische crisis wordt de druk op de financiële situatie van de studenten in Nederland steeds verder verhoogd. Zo heeft de Tweede Kamer onlangs ingestemd met het voorstel van Minister Plasterk om de kosten van de tweede studie naar het internationale tarief te rekenen, dat wil zeggen het ‘volle’ tarief of instellingscollegegeld (gemakkelijk zo’n 15.000 euro), in plaats van het collegegeld voor inwoners van Nederland, dat €1620 bedraagt. Dit geldt overigens alleen voor de tweede studie als de betreffende student al een diploma heeft, en is dus niet van toepassing op twee parallelstudies. Ook wordt met een tweede studie niet de eerste Master-graad na de Bachelor-graad meegerekend, die in Nederland als standaardonderdeel van de studie wordt beschouwd, overigens in sterk contrast met die landen waar het Bachelor/Master-stelsel in de eerste plaats vandaan kwam.

Verder wordt er overwogen om de studiefinanciëring te bevriezen voor de komende periode, om de hoge kosten van onderwijs in het budget wat te beperken. Alexander Pechtold, leider van D’66, had zelfs gesuggereerd de basisbeurs van de studiefinanciëring überhaupt af te schaffen; dit zou de studenten dwingen tot meer leningen bij de IB-Groep, en zo de Nederlander van zijn relatief grote angst voor studieschuld afhelpen. De leningen van de IB-Groep worden overigens gesubsidieerd en hebben voorwaarden die beslist vriendelijker zijn voor de debiteur dan de op de markt gangbare.

Dit alles is eigenlijk niet onredelijk. De voorzieningen op financiëel gebied voor studenten zijn in Nederland beter dan waar ook behalve Duitsland, waar het studeren gratis is. Het gemak waarmee geleend kan worden als student en de uiterst vriendelijke voorwaarden maken het moeilijk om klachten van onbetaalbaarheid van de studie serieus te nemen. Tegelijkertijd is er wel enige reden tot klagen, maar dit moet in andere sectoren gezocht worden. Hoewel als gevolg van de crisis er meer rek zit in de markt voor studentenkamers, neemt de bouw ervan af. Ook nog altijd betalen studenten vaak meer huur dan wettelijk toegestaan, en woonlasten beslaan al een groter gedeelte van het inkomen voor studenten dan voor enige andere groep in het land.(1) Een serieuzere kwestie is nog de werkgelegenheid voor jongeren. Veel studenten geven aan als gevolg van de crisis meer moeite te hebben een bijbaan te vinden, en de concurrentie voor ‘startersbanen’ is aanzienlijk toegenomen; het vermoeden bestaat dat veel mensen onder hun kwalificaties solliciteren om maar zeker te zijn van een baan, hetgeen de druk vergroot aan de ‘onderkant’ van dit segment van de arbeidsmarkt.(2)

De crisis kan nochtans niet gezegd worden al te ernstige consequenties te hebben voor de studenten, evenmin als in het algemeen voor de Nederlandse autochtone middenklasse. Zoals uit het rapport van de ‘Budgetbarometer’ van de ING blijkt, hebben Nederlanders vooral bezuinigd op luxeproducten en uitgaan, en is er nog nauwelijks sprake van een effect op de basisconsumptie.(3)

De situatie voor de werkelijke onderkant van de arbeidsmarkt is veel ernstiger. De werkloosheid onder allochtone jongeren is toegenomen van 14% naar 21%, met in de grote steden getallen die oplopen tot 30%.(4) In landen waar dergelijke cijfers structureel aan de orde van de dag zijn, zoals Frankrijk, heeft dit geleid tot een sterke segmentering van de arbeidsmarkt waarbij jongeren van allochtone afkomst, maar ook de arme bevolking in de steden in het algemeen, zich meer en meer afgesloten voelt van de rest van de maatschappij. Dit uit zich in frustraties en zelfs geregelde rellen, zeker na incidenten met de politie, die vaak de enige ‘sociale voorziening’ is die dergelijke delen van de bevolking ervaren. De werkloosheid voor allochtonen van alle leeftijden is nu 11.9%, een aanzienlijke stijging ten opzichte van vorig jaar (7.7%), maar overigens wel nog beter dan in het verleden: in 2005, bedroeg het nog 16.4%.

Al met al zijn de klachten van de studenten dus enigszins krokodillentranen. Wat op den duur hen meer treffen zal dan de crisis nu op korte termijn doet is de toegenomen concurrentie: steeds meer mensen besluiten vanwege de slechte staat van de arbeidsmarkt door te studeren dan wel opnieuw te gaan studeren, en dit vergroot met name op het Master-niveau de concurrentie bij aanmeldingen aanzienlijk. Als men dit combineert met het wegvallen of inperken van allerlei beurzen en fondsen voor hoger onderwijs als gevolg van de crisis op de aandelenmarkt, en sterke toenames van de collegegelden, is het duidelijk dat de positie van potentiële lange termijn-studenten geschaad wordt. Ook is de arbeidsmarktpositie van de nieuwe Master-afgestudeerden onzeker. Dit alles zal ernstiger gevolgen voor studenten hebben dan de politieke overwegingen van de korte termijn waar de aandacht nu naar uitgaat.

1) http://www.checkjekamer.nl/
2) David Bijl, “Crisis? What Crisis?”. Landelijke StudentenVakBond (20 Juli 2009).
3) ING BudgetBarometer Juni 2009. http://www.ing.nl/Images/ING%20BudgetBarometer%20jun09_tcm7-37247.pdf.
4) Jan Trommelen, “Crisis treft allochtonen 5 keer zo hard”. BN/De Stem (04 September 2009).